Zeeland is als een grote oester met veel prachtige parels. Met de interactieve parelroutes ontdek je deze verborgen schatten. Soms zijn ze zo goed verborgen dat je ze alleen kunt vinden door goed te kijken, te luisteren en te doen. 

Startlocatie: Parkeerplaats Omer van Puyveldeplein, 9185 Overslag
Lengte route: 4.5 kilometer

Hoe werkt het?
Volg de route en ontdek meer over de omgeving. Beantwoord de vragen en verzamel letters. Aan het einde van de route kun je met deze letters een woord vormen. 

Honden zijn (aangelijnd) toegestaan op deze route.

De parelroutes zijn interactieve wandelroutes. Door omstandigheden zijn de parelroutes momenteel alleen op aangepaste wijze op deze website te vinden. Hieronder tref je de tekst en de link naar bijbehorende filmpjes die je onderweg bij betreffende onderwerpen kunt bekijken. Er zijn zowel Nederlands als Duitse (DU) filmpjes te vinden. Voor de juiste volgorde zijn de filmpje genummerd. We wensen je veel plezier tijdens de wandeltocht! 

Via deze link zie je alle filmpjes:

Overslag ligt op de grens tussen Nederland en België. Perfect om van hieruit te smokkelen. Maar wat werd en wordt er gesmokkeld? Waar lag de grens vroeger? En wat is de dodendraad? Simon de Smokkelaar zal deze antwoorden voor je binnensmokkelen. Vandaar dat je haar hier kunt vinden, de gesmokkelde parel.

Parochiekerk

Hier staat sinds 1711 de Onze Lieve Vrouw geboorte kerk. Boven de deur kun je haar zien, Maria. Daar weer boven het wapen van de bisschop van Gent die de bouw van de kerk heeft betaald. In de eeuwen erna is er veel aan de kerk verbouwd tot wat ze nu is. Op de begraafplaats achter de kerk is een Lourdesgrot te vinden. Bedoeld als een rustige plek voor de mensen die troost en bijstand nodig hebben. Als je wat verder door zou lopen, richting de Schoolstraat, kom je uit bij De Zwarte Ruiter. Vernoemd naar de Fons de Ruyter, een beruchte smokkelaar. Hier in Overslag wordt zelfs Zwarte Ruiterbier gebrouwen. Een bekende smokkelsteeg vind je aan de zijkant van de kerk, zo naar de dorpsstraat toe richting de Nederlandse grens. Zodat je als katholieke Nederlander stiekem naar de kerk kon gaan, toen dat vroeger in het protestantse Nederland verboden was. Daarom staat deze , en nog veel meer katholieke kerken, vlakbij de grens.

Vraag 1:

Hoe wordt Fons de Ruyter ook wel genoemd? De …… Ruiter.

Noteer 5e en 2e letter.

Omer van Puyvelde

Dit is het Omer van Puyveldeplein. Maar wie was deze man? Op 20 november 1912 wordt hij geboren in Overslag als zoon van een slager. Zijn broer is organist en op viertienjarige leeftijd valt Omer regelmatig voor hem in. En hij blijft muziek maken. Van Puyvelde volgt lessen aan het Koninklijk Muziekconservatorium in Gent en behaald meerdere eerste prijzen. Omer speelt orgel, dirigeert verschillende koren en componeert meer dan 200 werken. In 1980 overlijdt Omer van Puyvelde en wordt hij begraven in Gent. Zijn borstbeeld herinnert ons aan deze muzikale man uit Overslag. 

Zoek de verschillen

Als smokkelaar is één ding heel belangrijk. Je moet weten wanneer je de grens bent gepasseerd.  Niet overal langs de grens staan paaltjes of oude grensposten zoals hier. Toch kun je wel zien of je Nederland of België bent. Je moet gewoon scherp om je heen kijken. 

Zoals hier op deze plek. Welke verschillen met Nederland zie je allemaal? 

Het asfalt op de weg. Je voelt het al wanneer je de grens passeert. Ook de afvoer ziet er net even anders uit. En zie je dat cafeetje daar. Duidelijk een Belgisch café, kijk maar naar de biermerken op de gevel. De plaatsnaamborden zijn ook anders. Hier een Belgische en daar een Nederlandse.

Er zijn natuurlijk ook verschillen die je hier niet meteen ziet.

Zoals de huizen. In België zie je meer huizen in verschillende kleuren en maten. Omdat er minder regels voor de bouw van huizen zijn. En natuurlijk de elektriciteitskabels. In Nederland ligt bijna alles onder de grond, in België niet. En wat dacht je van de mensen.  Belgen vinden Nederlanders vaak maar luidruchtig en direct, terwijl de Nederlanders de Belgen timide en bescheiden vinden.

Tsjonge, wat een verschillen, hè.

Vraag 2: 

Nederlanders vinden Belgen timide en ……….?

Noteer de 2e letter.

Vraag 3:

Belgen vinden Nederlanders vaak luidruchtig en ……?

Noteer de 4e letter.

Verschuivende grenzen

Toch handig, dat je kan zien waar de grens loopt. Zeker voor mij als smokkelaar. Maar ze hadden natuurlijk niet altijd van deze borden aan de grens. Trouwens, de grens lag hier vroeger helemaal niet. 

In de 16e eeuw was het oorlog. De Spaanse koning Philips II wilde dat iedereen in zijn rijk katholiek werd, ook Nederland. Maar dat wilden Nederland helemaal. Ze wilden Protestant zijn en kwamen in opstand. De Nederlanders en Spanjaarden bouwden overal forten hier in dit landschap om die oorlog te winnen. Toen het eindelijk vrede was, werd langs die forten aan de frontlinie de grens getrokken. 

Heb je als smokkelaar door hoe de grens loopt, verandert die weer. 

Koning Philips II stierf. En zijn dochter erfde de Zuidelijke Nederlanden, oftewel België. En toen zij trouwde met een Oostenrijkse keizer kreeg Oostenrijk het voor het zeggen in België. De grens werd verlegd. En hij liep toen ongeveer zoals hij nu nog steeds loopt. En dit keer gebruiken ze geen forten om de grens aan te geven, maar paaltjes. Er zijn nog een heleboel van die grenspaaltjes te vinden, maar deze hier in Overslag is de enige die nog op de oorspronkelijke plek staat. 

Maar dan, aan het einde van de 18e eeuw komen de Fransen.

De Fransen bezetten heel Zeeuws-Vlaanderen. Dus de landsgrens komt helemaal tot aan de Westerschelde. Tsja, dat maakt het wel moeilijk om te smokkelen zo. De Westerscheldetunnel was er toen natuurlijk nog niet.

Gelukkig voor mij als smokkelaar, trokken de Fransen weg en werd uiteindelijk in 1839 de nieuwe grens bepaald. Dit is de grens van vandaag. Te herkennen aan deze borden en nieuwe grenspalen die in 1843 zijn geplaatst.

Vraag 4: 

Tot waar lag de landsgrens toen de Fransen Zeeuws-Vlaanderen bezetten?

Noteer de 11e letter.

Hedendaagse smokkel

Daar gaan we dan, smokkelen. Eerst maar eens veilig de grens over zien te komen. 

De Belgen komen eigenlijk alleen naar Nederland voor de normale boodschappen. Dat is veel goedkoper hier. Maar verder?  

Maar wat je wel allemaal niet in België goedkoop kan krijgen!

Sigaretten, alcohol, gezondheidszorg, goedkope studies, kapitale villa’s, kost daar helemaal niks. Dus ik smokkel het de grens over. Maar vandaag ga ik iets nieuws smokkelen. Ho pas op, hier is het gevaarlijk. 

BUURMAN

Hé buurman, ook een tankje aan het volgooien? Logisch, 't is ook veel goedkoper hier. Zou wel gek zijn als je je het niet doet. Toch?

Vraag 5: 

Wat wil Simon smokkelen als hij zijn buurman tegenkomt?

Noteer de 5e letter.

Botersmokkel

Nou, dat was een eitje. In de jaren '50 was dat wel anders. In Nederland was toen de boter 3 gulden. In België 6 gulden! Dat kwam door de Nederlandse subsidie. En als je dan aan de grens woont, kun je met botersmokkel veel geld verdienen, maar dan je moet wel eerst afrekenen met de douaniers. Da's een spannend spel, tussen de douaniers en smokkelaars. Want ja, wie van de twee is er het slimst?

Da's een mooi verhaal. 

Jannie, die woonde bij ons achter, die verstopte de boter in zakken. Die had ze genaaid in haar wijde rok. Zij mag niet gefouilleerd worden, want ze is een vrouw. Zo komt ze dus makkelijk over de grens. Maar de douaniers zijn niet gek. Ze zetten Jannie in een wachtlokaal met een kachel. De boter druipt langs haar benen naar beneden, de smokkel is mislukt. 1-0 voor de douaniers.

Hoe meer boter je mee de grens over neemt, hoe meer je natuurlijk verdient. Dus gaan ze met auto's smokkelen. De smokkelaars hebben van die gepantserde, grote, Amerikaanse auto's. En als de douaniers ze door hebben? Ja...  Achtervolgingen, schieten. Da's spannend hoor. 

Maar hoe schud je die douaniers nou af? 

Met kraaienpoten. Je gooit ze op de weg en PANG! Geen autoband die er tegen kan. De smokkelaars komen terug, de stand is 1-1.

De smokkel gaat ook over water. Er was een Terneuzense schipper en die hoorde van een actie van de Belgische douane. ‘Mooi,’ denkt hij, ‘Als ze staken kan ik mooi boter smokkelen.’

Die schipper vertrekt met zijn smokkelwaar in zijn binnenvaartschip vanuit Terneuzen en vaart naar een haventje in België om zand te lossen. Maar dan…

Ineens komen twee douanebeambten aan boord. En ze vinden 6000 kilo boter. De schipper heeft zich vergist. De actie is geen staking maar een stiptheidsactie, waardoor er wel vertraging, maar toch controle is. 2-1 voor de douaniers.

Soms loopt het voor beide partijen slecht af. 

Zoals in de schoolbus uit Sas van Gent. De kinderen gaan op schoolreisje naar België. Bij het grenskantoor moeten ze even wachten. En net als ze door willen, roept één van die kinderen: ‘We hebben boter in de bus!’ Nou, meteen iedereen de bus uit en alles wordt doorzocht. Toch vinden ze niks. Dan roepen ze dat jongetje naar voren. 'Waar is die boter,' vragen ze.

Dus dat jongetje kijkt ze aan en zegt: 'Tussen mijn kadetjes.'

Geen vangst voor de douaniers, maar ook geen smokkelwaar over de grens. De stand blijft gelijk.

Vraag 6: 

Welk gereedschap gebruikte Jannie om te smokkelen?

Noteer de 1e letter.

De dodendraad

Zo'n 100 jaar geleden werd deze route waarschijnlijk ook al gebruikt om te smokkelen. Van België naar Nederland. Wat er gesmokkeld werd? Mensen. 

Toen was de eerste wereldoorlog, zo tussen 1914 en 1918. België was bezet door de Duitsers en Nederland was neutraal. Niemand mocht naar Nederland vluchten, dus de Duitsers plaatsten een draad langs de hele grens met Nederland. Die draad liep hier precies boven.

Zo heeft het er ongeveer uitgezien. En dat zo'n ruim 300 kilometer lang. 

Aan allebei de kanten van deze draad was nog prikkeldraad geplaatst. Om mensen en dieren te beschermen. Deze draad stond namelijk onder stroom. 2000 volt. Eén keer aanraken en... je was er niet meer. Vandaar ook de naam dodendraad.

De draad liep soms dwars door dorpen heen.

Overslag was zelfs helemaal ingesloten door draad.  

Er werd natuurlijk wel van alles geprobeerd om langs de dodendraad te komen zonder dat de Duitsers het merkten. Er werd bijvoorbeeld een regenton zonder onder- en bovenkant tussen de draden geschoven. Of een rubberen mat onder de draad door waar je veilig op kunt staan. En een passeursraam, een houten raam met geïsoleerde boven- en onderkant. 

Of een duiker, zoals deze.

Vraag 7:

Tussen 1914 en 1918 liep hier de dodendraad. Wat was er aan de hand in die tijd?

Noteer de laatste letter.

Overslag

Daar staat de romp van de stenen korenmolen uit 1859. Helaas brak er een roe af en werd de molen in 1925 ontmanteld. Er werd nog wel gemalen, maar dan met een motor i.p.v. de draaiende wieken. De molen van Overslag. Toepasselijke naam voor de deze plaats trouwens, Overslag. Vroeger liepen hier namelijk vaarten. Eentje vanuit het zuiden en eentje vanuit het noorden. Dan zou je zeggen, graaf een stukje en verbind ze met elkaar zodat de schepen door kunnen varen. Maar het waterpeil was verschillend, dus dat kon niet. Dus werden hier de goederen van het ene schip in het andere schip overgeslagen. Je ziet dit terug in het wapen en in de speelplaats in het midden van het dorp.

Je hebt inmiddels een aantal letters bij elkaar gesmokkeld. Dit woord is het antwoord op de vraag hoe de twee grenspalen aan de dorpsstraat heten en zo vind je ook de gesmokkelde parel. Als je haar gevonden hebt, zoek dan verder. De parels liggen door heel Zeeland verspreid! Zoek en vind ze allemaal!

Gefeliciteerd

Netjes gedaan! Je hebt haar gevonden, de gesmokkelde parel! 

Is het niet gelukt om alle letters te vinden of wil je weten wat de juiste antwoorden zijn? Bekijk dan hier de antwoorden.